سم شناسی

کلسیم سیانامید Calcium cyanamide

این ترکیب یک برگ ریز بوده و در موقع مصرف بهتر است که برگها خیس یا شبنم داشته باشد در دمای 17 درجه سانتیگراد بهتر اثر می‌نماید و زیر این دما و همچنین هوای خشک نباید آنرا مصرف نمود. در شرایط مناسب پس از استفاده از این مواد، ابتدا برگها زرد و سپس قرمز رنگ شده و در عرض مدت 10ـ18 روز می‌ریزند. زمان مصرف 10 روز قبل از برداشت محصول می‌باشد. مصرف بیش از اندازه، کاهش اثرات برگ‌ریزی را سبب می‌شود زیرا در این حالت برگها خشک ولی ریزش نمی‌کنند LD50آن 400 میلی‌گرم بر کیلوگرم است.

کرم ذرت

کرم ذرت Sesamia Cretica

(Lep: Noctuidae)

معرفی آفت

از آفات مهم ذرت می باشد که در مناطق جنوبی و مرکزی کشور انتشار داشته و دارای میزبانهای متعددی می باشد که همواره ذرت خوشه ای، ذرت، نیشکر و سودان گراس را به سایر میزبانها ترجیح می دهد.

نحوة خسارت:

لاروهای سنین اولیه بیشتر از برگهای تازة فوقانی بوته ذرت تغذیه نموده و آنها را سوراخ سوراخ می کند. حملة آفت به مزارع ذرت مصادف با تشکیل گل آذرین نر و قبل از ظهور آن است.

لاروها با سوراخ کردن برگهای در بر گیرنده گل آذرین وارد آن شده و از گلهای نر تغذیه می کنند. هر گاه تغذیه از پایة گل آذین صورت بگیرد. باعث خشک شدن آن می گردد. قطع کردن پایه گل آذین سبب خشک شدن آن شده که از دور نمایان است. گاهی لاروها موفق به خشک کردن گل آذین نشده و با تغذیه از گلهای نر در ساقة آن نفوذ می کنند. اگر تخم ریزی روی غلافهای جانبی بوته انجام گیرد، لاروها از همان محل وارد ساقه می گردند. تعدادی از لاروها وارد خوشة بلال شده و از آن تغذیه می کنند. ورود لارو به خوشه گاهی از قسمت فوقانی صورت می گیرد که در اثر تغذیه از کاکل ذرت باعث قطع آنها می گردد و سرانجام لارو خود را به دانه ها رسانیده و ضمن تغذیه از آنها وارد چوب بلال می شوند. ورود لارو به خوشه همیشه از قسمت فوقانی صورت نگرفته و گاهی با تغذیه و سوراخ کردن برگهای پوشش بلال وارد آن شده و از آن تغذیه می کند. حرکت لاروها در داخل ساقه مسیر مشخصی ندارد. گاهی از بالا به پائین و گاهی از پائین به بالا حرکت می کند ولی کمتر به قسمت طوقه گیاه نزدیک می شود.

زیست شناسی

زمستان را به صورت لارو کامل در جوانه های جانبی بوته درون شاخه ها و داخل ساقه ذرت باقی مانده و در مزارع به سر می برد. در شرایط مساعد و در اواخر بهار لارو تبدیل به شفیره شده و سپس حشرات کامل ظاهر می شوند. حشرات ماده بعد از آمیزش با نر تخمهای خود را به تعداد زیاد تا 400 عدد در دسته های متعدد (8-4) در زیر غلاف برگهای ذرت و یا نیشکر و سایر میزبانها قرار می دهند. دورة جنینی تخم حدود 10-7 روز، سپس لاروهای جوان خارج می گردند. لاروهای جوان فعالیت خود را تقریباً در کنار هم و با تغذیه از برگهای جوان و نزدیک به محل غلاف که در ضمن قسمت ترد و نازک نیز می باشد، شروع می کنند. لاروها تقریباً از سن دوم توانائی نفوذ به داخل ساقه را پیدا می کنند. لاروهای سن آخر (سن پنجم) معمولاً قبل از شفیره شدن مراحل پیش شفیرگی را پشت سر می گذارند و در این مرحله لارو با استفاده از بزاق دهان و فضولات خود پیله مخصوص ایجاد می کند. سپس درون آن به شفیره تبدیل می شود. محل شفیره شدن معمولاً بین علف، برگهای خشک شده و ساقه یا در داخل دالان تغذیه یا زیر پوست بلال و یا درون خوشه و حتی کاکل ذرت و درون گل آذین نر می باشد. بعد از مدت کوتاهی با توجه به حرارت دورة شفیرگی پایان می یابد و حشرات کامل سزامیا در دو جنس نر و ماده ظاهر می شوند. در هر حال نرها زودتر از ماده ها به پرواز در می آیند و در جست و جوی ماده ها شبها فعالیت می کنند. ماده ها بعد از جفت گیری اغلب در ایام شب به تخم ریزی در زیر غلاف برگ می پردازند. در شرایط مساعد فصل زراعی یک دوره نشو و نمای فردی سزامیا از مرحله تخم تا ظهور حشره کامل از 45-40 روز به طول می انجامد. به طور کلی سزامیا آفت چند نسلی (Polyvoltine) است و با توجه به منطقه در سال از 3 تا 5 نسل متوالی در سطح فلات ایران ایجاد می کند. در مزارع ذرت استانهای اصفهان و تهران 3.5-3 نسل، در خوزستان 5-4 نسل دارد.

کنترل:

پارازیتوئید تخم Platytelenomus hylas (Hym.: Scelionidae)

پارازیتوئید لارو Habrobracon hebetor (Hym.: Braconidae)

جمع آوری و آتش زدن بقایای گیاهی در مزرعه در کاهش جمعیت آفت مؤثر است. همچنین می توان علاوه بر گونه های زنبور Trichogramma Spp. را جهت مبارزه با این آفت تکثیر و توزیع نمود.

زنبور ساقه خوار گندم

زنبور ساقه خوار گندم Wheat stem sawfly

Cephus pygmaeus

(Hym: Cephidae)

معرفی آفت

علاوه بر گندم، جو، چاودار و یولاف را نیز مورد حمله قرار می دهد. لارو این آفت در داخل ساقه گیاهان میزبان شده و از بافت داخلی ساقه تغذیه می کند و مانع رسیدن شیره گیاه به خوشه شده و دانه ها پوک و سبک می گردند. (بنابراین خوشه سبک است و صاف می ایستد در صورتی که خوشة سالم سنگین است و خمیده. یکی از راههای تشخیص، صاف ایستادن خوشه به دلیل سبکی است.)

زیست شناسی:

یک نسل در سال داشته و زمستان را به صورت لارو در داخل پیله در درون طوقه گندم و جو به حالت دیاپوز سپری می کند. از اواخر اسفند یا اوایل فروردین در صورت مناسب بودن شرایط محیطی مخصوصاً رطوبت خاک لاروها در همان محل تبدیل به شفیره شده و حشرات کامل از اواخر فروردین ماه در مزارع غلات ظاهر می شوند. در صورتی که شرایط مساعد نباشد لاروها به همان صورت تا بهار سال بعد باقی می ماند (برخی 1 نسل را در 2 سال طی می کنند اگر رطوبت خاک کافی نباشد.) حداکثر جمیت حشرات کامل در اردیبهشت ماه ظاهر می شود. حشرات کامل بعد از تغذیه از نوش گلها بویژه گلهای ازمک و خردل وحشی، جفت گیری و حشره ماده با تخم ریزخ ود بصورت انفرادی در داخل ساقه گندم تخم ریزی می نماید. در هنگام تخم گذاری معمولاً‌ گندم در مرحله ساقه رفتن و در مزارع زود کاشت در حال خوشه رفتن است. به طور کلی مزارع زود کاشت و ارقام زود رس ترجیح داده می شوند.

تخم در داخل میانگره های بالائی ساقه قرار داده می شود. (لارو اگر در وسط باشد تغذیه ناکافی دارد ولی در بالا تغذیه کافی دارد.) دورة جنینی 12-8 روز سپس لاروها به طرف پائین ساقه شروع به فعالیت می کنند. دورة لاروی 30-25 روز و در این زمان لارو خود را به محل طوقه در داخل خاک رسانده و قسمتی از جدار طوقه را به صورت دایره جویده و نازک می کند و سپس مواد جدا شده را به ترشحات بزاقی مخلوط و درپوش محکمی برای لانة خود به وجود می آورد و پس از تنیدن پیله نازک حدود 9-8 ماه از سال را (تابستان، پائیز، زمستان) به صورت دیاپوز سپری می کند. اواخر اسفند یا اوایل فروردین لارو تبدیل به شفیره شده. دورة شفیرگی 25-20 روز، سپس حشرات کامل همزمان با مرحله ساقه رفتن و شروع مرحله خوشه رفتن گندم ظاهر می گردند.

کنترل:

1-شخم عمیق یا سطحی و زیر رو رو کردن کلشهای آلوده.

2-سوزاندن بقایای گیاهی.

3-تناوب زراعی.

4-تغییر تاریخ کشت چون این حشره بیشتر گندمهای زمستانه و زودرس را مورد حمله قرار می دهد. با کشت ارقام دیررس می توان از میزان خسارت آفت کاست.

5-رقم گندم آزادی و رقم جو و الفجر نسبت به این آفت تا حدودی مقاومند.

6-کود و تقویت گندم باعث دوام و ایستادگی ساقه می شود و قدرت تحمل گندم را در مقابل آفت را زیاد می کند.

سن گندم

سن گندم (کاسه پشتک ورامینی) Eurygaster integriceps HEM : Scutelleridae



معرفی:

یکی از آفات مهم گندم و جو است و جرو آفات عمومی می باشد.

مناطق مهم انتشار در کشور:

اغلب مناطق گندمکاری کشور


خسارت:

1-سن مادر: سنهای زمستانگذران می باشند(نر یا ماده) که ارتفاعات زمستانگذران خود را ترک نموده و در بهار به مزارع گندم و جو ریزش می نمایند.
2-پوره ها:پوره های سن اول و دوم تغذیه چندانی نداشته ولی از سن سوم به بعد تغذیه آنها رو به افزایش گذاشته و در سن 4 و 5 به حداکثر خود می رسند.
3-سن های نسل بهاره:این حشرات که همان سن های بالغ نسل جدید می باشند برای ادامه رشد و بدست آوردن قدرت پرواز به محلهای تابستانه و زمستانه خود احتیاج به تغذیه از دانه های سفت و آماده برداشت گندم دارند.

چنانچه تراکم پوره ها در متر مربع به بیشتر از 5 عدد پوره برسد مبارزه بر علیه سن گندم ضروری است.

خسارت در رابطه با گیاه میزبان:

1-خسارت سن در مرحله پنجه زنی به تشکیل ساقه یا ابتدای تشکیل خوشه:در این مرحله حشرات نر یا ماده زمستان گذران از شیره برگ،شیره جوانه مرکزی،شیره ساقه جوان (قبل از ظهور خوشه با ابتدای نشکیل خوشه) مکیده و خوشه را خشک می نماید.این گونه خسارت خسارت کمی نام دارد و در نهایت خوشه تشکیل نمی شود.

2-خسارت در مرحله گل دادن و ابتدای تشکیل دانه:در این مرحله از رشد حشرات کامل زمستان گذران و پورهای سنین پایین خسارت زده می شود که یا شیره ساقه را می مکد و خوشه می خشکد و یاپوره های سنین 2و3 از خوشه گندم و جو در مرحله گلدهی تغذیه و در نهایت دانه پوک می شود.

3-خسارت در مرحله شیری و خمیری شدن دانه تا رسیدن گندم:در این مرحله سن های بالدار و پوره ها فقط از دانه تغذیه می کنند و به هیچ عنوان ساقه را نمی مکند.در این مرحله خسارت کیفی بیشتر مد نظر است چون سنها آنزیمهایی را برای "اینترولیز" پروتئینهای دانه گندم وارد دانه گندم میکنند که این آنزیم ها در داخل دانه باقی می مانند و در نهایت کیفیت خمیری آرد پایین آورده و اصطلاحاً خمیر ور نمی آید.

زیست شناسی:

زمستان را بصورت حشره کامل زیر پای بوته های گون یا Astrogalus و درمنهArtemesia حالت دیاپوز می گذرانند.در بهار وقتی دما به 20 درجه سانتی گراد می رسد سنها از اماکن زمستهنه خارج و بطور دسته جمعی پرواز می کنند.پرواز سنها معمولاً در اواخر اسفند و اوایل فروردین ماه شروع و در مناطق سردسیر از اواسط اردیبهشت ماه تا اوایل خردادماه ادامه دارد.در یک مزرعه 2 یا 3 بار ممکن سن است ریزش نماید.
معمولاً 5-4 روز بعد از ریزش،جفتگیری کرده و 5 روز بعد تخمریزی می کنند.تخمها 3-2 ردیفی در دسته های 14 عددی در زیر برگها قرار داده می شوند.دوره جینی تخم 2-1 هفته طول می کشد سپس پوره ها خارج می شوند و سپس حشرات کامل نسل بهاره ظاهر می شوند.حشرات کامل نسل بهاره پس از ذخیره چربی مورد نیازبدن خود برای تابستانگذرانی به ارتفاعات شمالی می روند.سنها پس از ریزش اولین بارندگی های از ارتفاعات شمالی به دامنه های جنوبی می روند و در زیر بوته های گون و درمنه زمستانگذرانی می کنند.


مبارزه:

1- مبارزه بیولوژیک:

7 گونه زنبور پارازیتوئید تخم از خانواده Hym:Scelionidae :
basalis Asolcus=Trissolcus
T.grandis
T.rufiventris
T.semistriatus
T.vassilievi
T.festiva
T.tumidus

5 گونه مگس از خانواده ( DIp:Tachinidae ) که در مرحله لاروی پارازیت داخلی حشرات کامل سن گندم هستند:
Phasia oblango
Phasia subcoleoptera
Ectophasia rubra
Chryseria helluo
Helomyia lateralis
2-مبارزه زراعی:

• کشت زود در پاییز(هراکشت) و برداشت سریع در آخر بهار
• کشت واریته های زودرس
• برداشت دو مرحله ای محصول بدین صورت که در مرحله خمیری خوشه ها را درو می کنند و با تسریع در خشک کردن آنها چند روز بعد اقدام به کوبیدن آنها می کنند.
• کشت جو در مناطق سن خیز چون زودتر از گندم برداشت می شوند.

3- مبارزه شیمیایی:

1- فنیتروتیون Ec 50%و 1 لیتر در هکتار
2-فنتیون Ec 50% و1.2 -1
3- تری کلروفن Sp 80%و 1.2 کیلو گرم درهکتار
4-دلتا مترین% EC 2.5 و 300 سی سی در هکتار