گلرنگ

خصوصیات گیاهی: گلرنگ گیاهی است با نام علمی Carthamus tinctorius L . از تیره مرکبه ( compositae) و با اینکه ظاهراً شبیه خار زرد می باشد اما بصورت علف هرز در نمی آید . گلرنگ گیاهی است که بصورت بوته ای استوار رشد می کند . میوه گلرنگ همانند میوه آفتابگردان به صورت فندقه است . دانه از نظر شکلی شبیه یک دانه کوچک آفتابگردان است و به رنگهای سیاه ، زرد ، سفید یا کرمی با سطح خارجی صاف دیده می شود . ذخیره روغن در لپه ها انجام می شود . وزن هر دانه گلرنگ از 35 تا 50 گرم متغیر می باشد .

سازگاری: گلرنگ گیاهی بلند روز است ، اما گلدهی آن در هوای گرم به میزان قابل توجهی جلو می افتد . گیاهچه های جوان به سرما مقاومند . اما گیاه با انتقال از مرحله رویشی به مرحله زایشی به سرما حساس می گردد . گلرنگ به گرما نیز مقاوم است و در صورت وجود رطوبت کافی در خاک می تواند ماکزیمم حرارتهای حدود 40 درجه سانتیگراد را تحمل کند . به هوای مرطوب بخصوص در دوران گلدهی علاقمند نیست . زیادی رطوبت هوا در این دوره گلدهی موجب توسعه بیماریها و افت عملکرد می گردد . گلرنگ با داشتن ریشه عمیق و توسعه یافتگی به خشکی مقاوم است . اما مقاومت آن به خشکی از جو کمتر می باشد . گلرنگ به آب ایستادگی و کمبود تهویه نیز حساس است . گلرنگ خاکهای عمیق ، دارای بافت متوسط و اسیدیته حدود خنثی را ترجیح می دهد .

تناوب زراعی: گلرنگ به بیماریهای خاکزی حساس بوده و نبایستی بیش از یکبار طی چهار سال متوالی در یک قطعه زمین کاشته شود و یا با گیاهان حساس به بیماری بوته میری جالیز در تناوب قرار گیرد .

مثالهایی از تناوب گلرنگ در کشت بهاره آبی بصورت زیر است :

شبدر ـ ذرت ـ گلرنگ ـ گندم

یونجه ـ سیب زمینی ـ حبوبات ـ گلرنگ ـ جو ـ آیش

کود شیمیایی: تولید هر تن دانه گلرنگ موجب خروج 25 تا 30 کیلو ازت ، 7 تا 12 کیلو اکسید فسفر (p2o­5) و 10 تا 15 کیلو اکسید پتاسیم (K2o) از خاک می گردد . میزان کود مصرفی در کشت آبی معمولاً 50 الی 90 کیلوگرم در هکتار ازت خالص و 40 تا 70 کیلوگرم در هکتار اکسید فسفر می باشد .

تاریخ کاشت: هنگامی که حرارت خاک در عمق کاشت در حدود 5 درجه سانتیگراد باشد ، گلرنگ طی دو هفته یا کمی بیشتر سبز می شود .گلرنگ بصورت یک محصول پائیزه کشت می شود ، تاریخ کاشت آن همزمان با کمی دیرتر از گندم و جو می باشد .

کنترل علفهای هرز: کنترل علفهای هرز قبل از کاشت و نیز تهیة بستر عاری از علف هرز ضرورت دارد . از علف کشهایی مانند ابتام و تریفلورالین بصورت قبل از کاشت و از طریق اختلاف آنها با خاک تا عمق 10 سانتی متر می توان استفاده و محصول را برای حدود 2 تا 3 ماه بعد از سبز شدن در مقابل بسیاری علفهای هرز محافظت نمود . برای کولتیوا تور زدن می بایستی روزهای آفتابی را انتخاب کرد تا علفهای هرزی که ریشه کن شده است امکان استقرار مجدد پیدا ننماید .پس از سبز شدن بوته ها بهتر است فقط بین ردیفها را کولتیواتور زد ، هر چند که در صورت تراکم زیاد بوته می توان تا قبل از رشد ساقه ها نیز روی ردیف های کاشت را با وسایل سبک و بطور سطحی کولتیواتور زد .

آفات و امراض: مگس گلرنگ (Acanthiophilus helianthi) . در تمام نقاطی از ایران که گلرنگ کاشته می شود یافته شده و خسارت قابل توجهی به این محصول وارد می سازد . خسارت آفت مربوط به لارو آن است که ابتدا از قسمتهای نرم برگ می خورد و بعد به دانه حمله کرده و محتویات دانه را از بین می برد . در نتیجه خسارت لارو ، حفره هایی به طول 1 تا 5/1 سانتیمتر در طبق بوجود می آید . و استفاده از سمومی مثل دیپترکس و دپازینون و سمپاشی در زمان ظهور مگسها می باشد . حضرات دیگری نیز به گلرنگ خسارت وارد می سازد که عبارتند از سنگ تخم گلرنگ ، پروانه طبق خوار گلرنگ ، پروانه کارادرینا و کرم برگخوار پنبه . این آفات اهمیت اقتصادی کمتری نسبت به مگس گلرنگ در ایران دارد . از بیماریهای مهم گلرنگ در ایران می توان زنگ گلرنگ و بوته میری گلرنگ را نام برد .عامل بیماری زنگ گلرنگ قارچی است به نام Puccinia carthami که ازطریق خاک ، بقایای گیاهی و دانه انتقال می یابد برگهای گیاه مبتلا به زنگ زرد شده و بالاخره گیاه خشک شده و می میرد ، کنترل بیماری با استفاده از ارقام مقاوم ، کاشت بذر سالم و غیر آلوده ، ضد عفونی بذر با سموم قارچ کش قبل از کاشت ، سوزانیدن بقایای گیاهی آلوده و تناوب زراعی انجام پذیر می باشد . بیماری بوته میری گلرنگ نیز در تمام مناطق گلرنگ کاری مشاهده می شود و کم و بیش خسارت وارد می سازد عامل بیماری قارچی است به نام Phytophthora drechsleri که بوسیه خاک و بقایای گیاهی آلوده ، رعایت تناوب زراعی و عدم کاشت گیاهان حساس در تناوب امکان پذیر است . بیماری بوته میری گلرنگ با بوته میری جالیز مشترک است .

برداشت: برداشت گلرنگ را می بایستی بلافاصله پس از خشک شدن و قهوه ای شدن برگها و نیز خشک شدن و سخت شدن دانه های وسط طبق انجام داد . با اینکه ریزش خودبخودی دانه کم است و خوابیدگی اتفاق نمی افتد ولی خشک شدن بیش از حد بوته ممکن است موجب ریزش دانه در موقع برداشت گردد . موارد استفاده: دانه گلرنگ دارای 25 الی 45 درصد روغن 120 تا 24 درصد پروتئین و 35 الی 60 درصد پوسته می باشد . روغن گلرنگ در طباخی ، تهیه صابون ، رنگ ، ورنیس و مواد پوشاننده مشابه مصرف می شود . کنجاله گلرنگ حدود 23 درصد پروتئین و 35 درصد فیبردار و بعنوان نیمه مکمل پروتئین در تغذیه دام و طیور مورد استفاده قرار می گیرد .

بیماری های سویا

این هم یه مقاله در رابطه با بیماری های سویا

http://www.esnips.com/nsdoc/9904a42d-a471-4cb2-9f9c-6f3a14e64275

ذرت

مقدمه
ذرت با نام علمی Zea mays یکی از غلات گرمسیری و از خانواده گندمیان (گرامینه) متعلق به گیاهان تک لپه می‌باشد. گیاه ذرت ، تنها غله‌ای است که در کشور مکزیک و گواتمالا تکامل یافته است. ذرت پرمحصول‌ترین غله دنیا به حساب می‌آید و از لحاظ مقدار تولید ، پس از گندم و برنج قرار می‌گیرد. امروزه ذرت در تغذیه بسیاری از مردمان دنیا نقش اساسی دارد.

مشخصات گیاه شناسی
ذرت گیاه تک لپه‌ای ساقه بلندی است. برگهای آن بطور متناوب و به صورت افتاده در دو طرف ساقه قرار گرفته‌اند. زاویه بین برگ و ساقه ، 90 درجه می‌باشد. در اوایل رشد گیاه ، بعضی از یاخته‌های موجود در بخش بالایی ساقه اصلی ذرت از شاخه‌های فرعی متمایز می‌شود. در انتهای این شاخه‌ها ، عضوی به نام بلال بوجود می‌آید که در واقع ، گل ماده گیاه ذرت است.

این شاخه‌ها ، میان گره‌های بسیار کوتاهی دارند که از این گره‌ها ، برگهای تغییر شکل یافته‌ای بوجود می‌آید که هم دیگر و بلال را می‌پوشانند. بیرونی‌ترین این برگها ، برگی است کامل که غلاف ، زبانک ، گوشواره و پهنک دارد. اما برگهای زیرین غیر کاملند. موقعی که ارتفاع ساقه ذرت به 80 تا 120 سانتیمتر رسید، کلاله‌های ابریشم مانند یا کاکل ذرت به تعداد دانه‌های ذرت موجود در بلال ، نمایان می‌شوند.
تولید کننده‌های ذرت
کشورهای عمده تولید کننده ذرت عبارتند از: ایالات متحده آمریکا ، یوگسلاوی و رومانی ، روسیه ، ایتالیا ، چین، آرژانتین، برزیل و آفریقای جنوبی. در ایران ذرت معمولا در گرگان و گنبد ، خوزستان ، کرمانشاه ، خراسان ، گیلان و مازندران تولید می‌گردد.
تاریخچه
بررسیهای باستان شناسی و فسیل شناسی گیاهی نشان می‌دهد که ذرت پیوسته به صورت یک گیاه زراعی عمده تقریبا از 5000 سال پیش در مکزیک و گواتمالا کشت می‌شده است و بومی این نواحی است. کریستف کلمب ، یک سال پس از ورود به قاره آمریکا ، بذر ذرت را با خود به اسپانیا برد. این گیاه از آنجا به پرتقال و سپس به دیگر کشورهای اروپایی برده شد. از آنجا هم این گیاه به قاره آفریقا و تعدادی از کشورهای آسیایی از جمله هند و ژاپن راه یافت.
انواع ذرت
ذرت نژادهای متعددی دارد که این گروهها بر اساس ویژگیهای بافت آندوسپرم دانه طبقه بندی می‌شوند.
ذرت بو داده
نوعی ذرت است که احتمالا بر اثر موتاسیون بوجود آمده است. پریکارپ آن نازک است که این صفت برای تولید ذرت شیرین با پوست لطیف مناسب است. در این نوع ذرت ، لایه ضخیمی از آندوسپرم سخت ، آندوسپرم نشاسته‌ای را دربرگرفته است. دانه‌های نشاسته آندوسپرم این نوع ذرت نسبت به انواع دیگر ، رطوبت بیشتری دارند که در موقع حرارت دادن، منبسط شده و تبدیل به بخار می‌شوند.

بخار آب حاصل شده درون دانه نمی‌تواند به راحتی از لایه بیرونی سخت آندوسپرم خارج شود. به ناچار فشار زیادی به این لایه وارد می‌آورد و دانه را منفجر نموده و دانه پف می‌کند. این ذرت معمولا برای تهیه پاپ کورن یا ذرت بو داده مورد استفاده قرار می‌گیرد. بهترین میزان رطوبت دانه برای حداکثر پف کردن، 14 درصد می‌باشد.



تصویر

ذرت سخت
تمام آندوسپرم این نوع ذرت که در مرکز دانه می‌باشد، با لایه سختی از آندوسپرم پوشیده شده است. دانه‌های رسیده این نوع ذرت ، گرد ، صاف و کهربایی هستند. دوره رشد آنها هم 80 تا 100 روز است. بلالهای بدست آمده باریک بوده و تقریبا 8 ردیف دانه دارد.
ذرت دندان اسبی
این نوع ذرت دارای مخلوطی از نشاسته نرم و سخت می‌باشد. آن قسمت آندوسپرم که دارای نشاسته سخت است، پروتئین بیشتری دارد. این نوع ذرت معمولا در نواحی ذرت خیز ایالات متحده آمریکا به عمل می‌آید. بلال ذرت دندان اسبی نسبتا بزرگ بوده و 16 تا 30 ردیف دانه دارد. از خصوصیات ظاهری دانه آن، می‌توان به وجود نقطه‌ای فرو رفته در طرف تاج دانه اشاره نمود که به دلیل خشک شدن آندوسپرم نشاسته‌ای بوجود می‌آید.
ذرت نرم یا آردی
بخش عمده آندوسپرم این نوع ذرت ، نشاسته است. تنها لایه نازکی از آندوسپرم سخت این نشاسته را دربرمی‌گیرد. دانه‌های آن بر خلاف نوع دندان اسبی فرو رفتگی ندارد. این ذرت تنها به دلیل این که به رنگهای مختلف یافت می‌شود، برای تزئین غذاها از آن استفاده می‌شود. همچنین چون آندوسپرم آن نرم است، می‌توان به همان شکل و بدون خرد و له کردن آن ، در تغذیه دام بکار برده شود.
ذرت شیرین
آندوسپرم این نوع ذرت شیرین ، قندی و براق بوده و برخلاف آندوسپرم ذرتهای دیگر ، حالت نشاسته‌ای ندارد. پریکارپ آن نازک بوده که در زمان رسیدن دانه ، مواد قندی آن به نشاسته و سپس به دکسترین تبدیل می‌شود. ذرت شیرین انواع مختلفی دارد که به صورت تازه ، کنسرو شده و منجمد مورد مصرف قرار می‌گیرد.
ذرت مومی
آندوسپرم ذرت مومی ظاهرا به شکل موم می‌باشد. برخلاف ذرتهای دیگر که نشاسته آندوسپرم آنها 71 تا 72 درصد آمیلوپکتین و 28 تا 29 درصد آمیلوز دارد، آندوسپرم ذرت مومی تماما از آمیلوپکتین تشکیل شده که حالت چسبنده‌ای دارد و نرم هم هست. ذرت مومی جدا از مصرف خوراکی ، در صنایع چسب‌سازی هم استفاده می‌شود.
شرایط لازم برای رشد گیاه
دما
ذرت با وجود آن که یک گیاه گرمسیری است، نمی‌تواند آب و هوای بسیار گرم را تحمل کند. مناسب‌ترین محیط برای کشت آن ، ناحیه‌ای است که دمای آن دست کم به مدت 3 تا 4 ماه متوالی ، 21 تا 32 درجه سانتیگراد باشد. در صورتی که دمای اواسط تابستان ناحیه کشت ذرت ، کمتر از 18 درجه سانتیگراد باشد یا میانگین دمای تابستان کمتر از 13 درجه باشد، میزان رشد گیاه کاهش یافته و در صورت طولانی شدن کاهش دما ، کشت ذرت غیر ممکن خواهد بود.
آب
معمولا در مراحل گسترش برگها ، گرده افشانی و تشکیل دانه که اغلب در ماههای گرم تابستان صورت می‌پذیرد، گیاه ذرت به آب زیادی نیاز دارد. تعداد دفعات آبیاری تحت تأثیر خاک ، آب و هوا و... قرار دارد که بین 2 تا 15 بار متغیر است. زراعت ذرت در مناطقی که بارندگی سالیانه 250 تا 2500 میلیمتر دارند به صورت دیم هم امکان‌پذیر می‌باشد.
خاک
میزان عملکرد ذرت در خاکهای عمیق ، حاصلخیز و زهکشی شده با بافت متوسط بیشتر است. ذرت نسبت به کمبود اکسیژن که ناشی از رطوبت یا وجود لایه‌های فشرده زیرزمینی می‌باشد، بسیار حساس است. همچنین ذرت قادر است در خاکهایی با PH حدود 5.5 تا 8 هم رشد نماید. البته PH مناسب برای آن 6 می‌باشد. PH کمتر از 6 معمولا میزان جذب کلسیم را در گیاه کاهش می‌دهد.
زمان کاشت ذرت
بهترین زمان برای کاشت ذرت ، زمانی است که دمای خاک در عمق 7 تا 8 سانتیمتری به مدت 3 تا 4 روز متوالی در فصل بهار ، تقریبا 13 درجه سانتیگراد باشد. اگر کشاورز قادر نیست که دمای خاک را اندازه‌گیری نماید، می‌تواند از میانگین دمای هوا در ساعت 7 صبح و 12 ظهر استفاده کند.
کود
کود شیمیایی ، بویژه کودهایی که دارای نیتروژن ، فسفر، پتاسیم، کلسیم، منیزیم و گوگرد و همچنین ، منگنز، آهن، روی و مولیبدن باشند برای بالا بردن سطح تولید ذرت بسیار ضروری هستند. مناسب‌ترین زمان برای استفاده از کود ، در بهار و قبل از بذرکاری یا هم زمان با آن است. بهترین روش برای ریختن کود ، به فاصله 5 سانتی از بذر و به عمق 3 تا 5 سانتی متری از بذر می‌باشد.
آفات و بیماریهای ذرت
از بیماریهای مهم گیاه ذرت ، سیاهک ذرت و سیاهک خوشه ذرت می‌باشد. عامل این دو بیماری به ترتیب ، U.maydis و Sphacelotheca reiliana می‌باشند. بیماری سیاهک معمولی ، برگها و ساقه‌ها را آلوده نموده و سیاهک بلال ذرت ، گل ماده یا بلال را آلوده نموده و توده‌ای از اسپورهای قارچ را جانشین بافتهای سالم گیاه می‌کند. بیماریهای عمده برگ ذرت عبارتند از: زنگ برگ و پژمردگی باکتریایی ، پوسیدگی دانه ، خوشه ، ریشه و ساقه هم از بیماریهای قارچی هستند که بندرت دیده می‌شوند. ضدعفونی نمودن بذر ذرت با تیزام ، ارتوساید و ارازان در کنترل این بیماریها مفیدند.



تصویر

برداشت محصول
برای برداشت محصول ، رطوبت دانه باید بین 20 تا 25 درصد باشد. اگر قرار باشد که محصول برداشت شده را مورد مصرف دام قرار دهند، ذرت را می‌توان با رطوبت 25 تا 28 درصد هم برداشت کرد. امروزه برداشت بلال را با دستگاههای بلال چین و همچنین جدا نمودن دانه‌های ذرت را از بلال ، با دستگاه دانه کن انجام می‌دهند. دستگاه بلال چین ، بلالها را از بوته می‌چیند و غلافهای آن را جدا می‌کند. دستگاه دانه کن هم دانه‌های ذرت را از بلال جدا می‌نماید. برای انبار کردن دانه‌های بلال ، باید رطوبت آنها را به 17 درصد رساند. دمای انبار نباید بیش از 10 درجه سانتیگراد باشد. البته دانه‌های با رطوبت بیش از 17 درصد را می‌توان در دماهای بالاتر هم نگهداری نمود.
موارد استفاده از ذرت
دانه ذرت به رنگ سفید ، زرد یا مخلوطی از این دو یافت می‌شود. خوراکهایی که با ذرت سفید تهیه می‌شوند، معمولا مرغوب‌ترند. دانه ذرت دارای سه بخش آندوسپرم ، گیاهک و پریکارپ است. پروتئین موجود در دانه به عوامل مختلفی از جمله محیط ، نوع گیاه و شرایط کشت و زراعت بستگی دارد و بین 8 تا 15 درصد متغیر است. پروتئین عمده ذرت زئین می‌باشد نقش مهمی در تغذیه انسان ایفا می کنند.

میزان روغن دانه ذرت ، 4 درصد بوده که بیشتر در گیاهک قرار دارد. از گیاه ذرت استفاده‌های مختلفی می‌کنند. از آسیاب نمودن دانه ذرت ، آرد ذرت تهیه می کنند که خود در تهیه غذاهای مختلف بکار می‌رود. از ساقه و برگهای ذرت در صنایع کاغذ و مقوا سازی و همچنین تولید کاغذ دیواری استفاده می‌کنند. از آرد ذرت در تولید چسب ، صابون و از نشاسته آن در صنایع رنگرزی ، داروسازی ، مرکب سازی و پلاستیک سازی استفاده می‌نمایند.

گلرنگ
خصوصیات گیاهی: گلرنگ گیاهی است با نام علمی Carthamus tinctorius L .  از تیرة مرکبه ( compositae) و با اینکه ظاهراً شبیه خار زرد می باشد اما بصورت علف هرز در نمی آید .

گلرنگ گیاهی است که بصورت بوته ای استوار رشد می کند .

میوة گلرنگ همانند میوة آفتابگردان به صورت فندقه است . دانه از نظر شکلی شبیه یک دانة کوچک آفتابگردان است و به رنگهای سیاه ، زرد ، سفید یا کرمی با سطح خارجی صاف دیده می شود . ذخیرة روغن در لپه ها انجام می شود . وزن هر دانة گرنگ از 35 تا 50 گرم متغیر می باشد .

سازگاری: گلرنگ گیاهی بلند روز است ، اما گلدهی آن در هوای گرم بمیزان قابل توجهی جلو می افتد .

گیاهچه های جوان به سرما مقاومند . اما گیاه با انتقال از مرحلة رویشی به مرحلة زایشی به سرما حساس می گردد .

گلرنگ به گرما نیز مقاوم است و در صورت وجود رطوبت کافی در خاک می تواند ماکزیمم حرارتهای حدود 40 درجة سانتیگراد را تحمل کند .

به هوای مرطوب بخصوص در دوران گلدهی علاقمند نیست . زیادی رطوبت هوا در این دوره گلدهی موجب توسعه بیماریها و افت عملکرد می گردد .

گلرنگ با داشتن ریشة عمیق و توسعه یافتگی به خشکی مقاوم است . اما مقاومت آن به خشکی از جو کمتر می باشد .

گلرنگ به آب ایستادگی و کمبود تهویه نیز حساس است . گلرنگ خاکهای عمیق ، دارای بافت متوسط و اسیدیتیة حدود خنثی را ترجیح می دهد .

تناوب زراعی: گلرنگ به بیماریهای خاکزی حساس بوده و نبایستی بیش از یکبار طی چهار سال متوالی در یک قطعه زمین کاشته شودو یا با گیاهان حساس به بیماری بوته میری جالیز در تناوب قرار گیرد .

مثالهایی از تناوب گلرنگ در کشت بهاره آبی بصورت زیر است :

شبدر ـ ذرت ـ گلرنگ ـ گندم

یونجه ـ سیب زمینی ـ حبوبات ـ گلرنگ ـ جو ـ آیش

کود شیمیایی: تولید هر تن دانه گلرنگ موجب خروج 25 تا 30 کیلو ازت ، 7 تا 12 کیلو اکسید فسفر (p₂o­₅) و 10 تا 15 کیلو اکسید پتاسیم (K₂o) از خاک می گردد . میزان کود مصرفی در کشت آبی معمولاً 50 الی 90 کیلوگرم در هکتار ازت خالص و 40 تا 70 کیلوگرم در هکتار اکسید فسفر می باشد .

تاریخ کاشت: هنگامی که حرارت خاک در عمق کاشت در حدود 5 درجه سانتیگراد باشد ، گلرنگ طی دو هفته یا کمی بیشتر سبز می شود .

گلرنگ بصورت یک محصول پائیزه کشت می شود ، تاریخ کاشت آن همزمان با کمی دیرتر از گندم و جو می باشد .

کنترل علفهای هرز: کنترل علفهای هرز قبل از کاشت و نیز تهیة بستر عاری از علف هرز ضرورت دارد . از علف کشهایی ماننند ابتام و تریفلورالین بصورت قبل از کاشت و از طریق اختلاف آنها با خاک تا عمق 10 سانتی متر می توان استفاده و

محصول را برای حدود 2 تا 3 ماه بعد از سبز شدن در مقابل بسیاری علفهای هرز محافظت نمود .

برای کولتیوا تورزدن می بایستی روزهای آفتابی را انتخاب کرد تا علفهای هرزی که ریشه کن شده است امکان استقرار مجدد پیدا ننماید . پس از سبز شدن بوته ها بهتر است فقط بین ردیفها را کولتیواتور زد ، هر چند که در صورت تراکم زیاد بوته می توان تا قبل از رشد ساقه ها نیز روی ردیف های کاشت را با وسایل سبک و بطور سطحی کولتیواتور زد .

آفات و امراض: مگس گلرنگ (Acanthiophilus helianthi) . در تمام نقاطی از ایران که گلرنگ کاشته می شود یافته شده و خسارت قابل توجهی به این محصول وارد می سازد . خسارت آفت مربوط به لارو آن است که ابتدا از قسمتهای نرم برگ می خورد و بعد به دانه حمله کرده و محتویات دانه را از بین می برد . در نتیجه خسارت لارو ، حفره هایی به طول 1 تا 5/1 سانتیمتر در طبق بوجود می آید .

و استفاده از سمومی مثل دیپترکس و دپازینون و سمپاشی در زمان ظهور مگسها می باشد . حضرات دیگری نیز به گلرنگ خسارت وارد می سازد که عبارتند از سنگ تخم گلرنگ ، پروانه طبق خوار گلرنگ ، پروانه کارادرینا و کرم برگخوار پنبه . این آفات اهمیت اقتصادی کمتری نسبت به مگس گلرنگ در ایران دارد .

از بیماریهای مهم گلرنگ در ایران می توان زنگ گلرنگ و بوته میری گلرنگ را نام برد .

عامل بیماری زنگ گلرنگ قارچی است به نام Puccinia carthami که ازطریق خاک ، بقایای گیاهی و دانه انتقال می یابد برگهای گیاه مبتلا به زنگ زرد شده و بالاخره گیاه خشک شده و می میرد ، کنترل بیماری با استفاده از ارقام مقاوم ، کاشت بذر سالم و غیر آلوده ، ضد عفونی بذر با سموم قارچ کش قبل از کاشت ، سوزانیدن بقایای گیاهی آلوده و تناوب زراعی انجام پذیر می باشد .

بیماری بوته میری گلرنگ نیز در تمام مناطق گلرنگ کاری مشاهده می شود و کم و بیش خسارت وارد می سازد عامل بیماری قارچی است به نام Phytophthora drechsleri که بوسیه خاک و بقایای گیاهی آلوده ، رعایت تناوب زراعی و عدم کاشت گیاهان حساس در تناوب امکان پذیر است . بیماری بوته میری گلرنگ با بوته میری جالیز مشترک است .

برداشت: برداشت گلرنگ را می بایستی بلافاصله پس از خشک شدن و قهوه ای شدن برگها و نیز خشک شدن و سخت شدن دانه های وسط طبق انجام داد . با اینکه ریزش خودبخودی دانه کم است و خوابیدگی اتفاق نمی افتد ولی خشک شدن بیش از حد بوته ممکن است موجب ریزش دانه در موقع برداشت گردد .

موارد استفاده: دانه گلرنگ دارای 25 الی 45 درصد روغن 120 تا 24 درصد پروتئین و 35 الی 60 درصد پوسته می باشد .

روغن گلرنگ در طباخی ، تهیه صابون ، رنگ ، ورنیس و مواد پوشاننده مشابه مصرف می شود .

کنجاله گلرنگ حدود 23 درصد پروتئین و 35 درصد فیبردار و بعنوان نیمه مکمل پروتئین در تغذیه دام و طیور مورد استفاده قرار می گیرد .

چغندر قند
خصوصیات گیاهی: چغندر قند با نام علمی Beta vulgaris گیاهی است دو ساله از تیره اسفناج که بصورت گیاهی یکساله زراعت می شود . چغندر قند طی دوره رشد رویشی فاقد ساقه بوده و بصورت مجموعه ای از برگهای بزرگ افقی تا عمودی مشاهده می شود . طول دوره رشد برای تولید قند 6 تا 9 ماه می باشد .

محصول زراعی چغندر ریشه ای است بزرگ و آبدار که شامل سه قسمت است : 1) طوقه که قسمت بالائی ضخیم شده و برگها از آن منشأ می گیرد 2) منطقه کوتاه و صاف در زیر طوقه که گردن گفته می شود . گردن قطورترین منطقه ریشه می باشد ب3) قسمت گوشتی ریشه که ذخیره قند در آن انجام می گیرد . مقدار قند در منطقه گردن و طوقه پایین است مقدار قند در ارقام اصلاح شده به 16 تا 20 درصد می رسد . امراض و کمبود مواد غذایی موجب افزایش ریزیش برگها گشته و عملکرد را پایین می آورد زیرا در این حالت برگهای جدید بوجود می اید که صرفاً بامصرف قند ذخیره شده ریشه رشد می کند . معمولاً ساقه گل دهنده چغنمدر که در سال دوم رشد بوجود می آید از مرکز طوقه رشد می کند گلها کوچک و در روی گل آذین خوشه ای مرکب بطور منفرد با دستجات 2 تا 7 گلی مشاهده می شود خود عقیمی و دگرگشتی بر گیاه حاکم است باد عامل مهم در گرده افشانی بشمار می رود .

تجمع قند در بعضی از دوره های رشد تحت تأثیر دو عامل به حداکثر میزان خود می رسد 1) آهسته و کند شدن رشد برگها و ریشه 2) تعادل مطلوب بین فتوسنتز و تنفس بعلت روزهای آفتابی و روشن که موجب بالایی فتوسنتز می گردد و شبهای خنک که تنفس را پایین نگه می دارد . چغندر قند سازگاری وسیعی به شرایط محیط متنوع دارد به سرما و گرما نسبتاً مقاوم است تحمل خشکی را دارد به شوری خاک نیز مقاوم است . عوامل محیطی مانند حرارت ، نور ، طول روز و رطوبت خاک تا حد زیادی تعیین کننده نحوه رشد و ذخیره قند در ریشه می باشد . خاکهای بارور ،‌دارای زهکشی خوب ، بافت متوسط و اسیدیته خنثی تا کمی قلیایی برای چغندر قند ایده آل است . عملکرد در خاکهای نیمه سنگین بشرط وجود زهکشی خوب نیز مطلوب می باشد .

تناوب زراعی: چغندر قند به ساختمان عالی خاک نیاز دارد . بنابراین بهتر است بعد از بقولات علوفه ای چند ساله ، کود سبز و یا کود آلی فراوان و به عنوان اولین محصول وجینی در تناوب قرار گیرد اگر چه چغندر قند به مواد غذایی زیادی نیاز دارد و خاک را تا عمق 80 الی 125 سانتی متری از مواد غذایی تهی می سازد اما زمنی باقیمانده از آن فاقد علفهای هرز بوده و ساختمان خاک را بهبود می بخشد . چغندر قندر با سایر چغندرها ، گیاهان جنس کلم و جنس اسفناج در بعضی بیماریها مشترک بوده و نمی بایست با آنها در تناوب قرار گیرد .

مثالهایی از تناوب چغندر قند :

یونجه ( 4 ـ 5 سال ) سیب زمینی ـ چغندر قند ـ ذرت

شبدر ـ چغندر قند ـ گندم یا جو

گود سبز ـ چغندر قند ـ حبوبات یا سویا

کود شیمیایی: تولید هر تن چغندر به 5/3 الی 5/4 کیلو ازت ، 25/1 تا 5/1 کیلو اکسید فسفر ، 2/4 تا 5/5 کیلو اکسید پتاسیم و 8/1 تا 2/2 کیلو اکسید کلسیم نیاز دارد .

تاریخ کاشت: حرارت مناسب جوانه زدن بذر چغندر قند بین 15 تا 20 درجه سانتی گراد است . با رسیدن میانگین حرارت شبانه روزی هوا به حدود 10 تا 12 درجه سانتی گراد به کشت چغندر بهاره نمود .

کشت زود هنگام پاییزه ممکن است با هجوم آفات در اوایل دوره رشد و نیز گلدهی روبرو گردد زیرا هر چه سن چغندر قند در زمان روبرو شدن با سرما بیشتر باشد بهتر نسبت به سرما عکس العلم نشان می دهد .

کنترل علفهای هرز: چغندر قند ، بخصص در مراحل اولیه رشد نسبت به رقابت علفهای هرز بسیار حساس است . از حدود یک هفته بعد از سبز شدن فقط می توان بین ردیفها را کولتیواتور زد . علف کشهایی مانند رونیت و اپتام را میتوان قبل از کاشت چغندر پاشید و با خاک مخلوط نمود . علف کش پتانال را می توان بعد از سبز شدن چغندر هنگامی که چغندر حداقل 2 برگ داشته باشد ولی علفهای هرز جوان و کمتر از 4 برگ داشته باشد بکار برد . علف کش پیرامین از برگ وریته علفهای هرز جذب شده و بصورت قبل از کاشت مصرف می شود .

آفات و امراض: کرم برگخوار چغندر قند یا کارادرنیا Caradrinacxigua  : از آفات عمومی محسوب می شود رنگ لارو کارادرنیا بطور معمول سبز است ولی گاهی به رنگ قهوه ای و حتی سیاه دیده می شود لاروهای جوان به پارانیم برگ و لاروهای مسن تر به رگبرگها حمله می کنند در صورتیکه تراکم آفت شدید باشد طوقه نیز مورد تغذیه قرار می گیرد و بوته خشک می شود مبارزه با این آفت عمدتاً از طریق مصرف سموم فسفره مانند دیمکون ، گوزاتیون ، دیپرتکل و یا سوپر اسید انجام می پذیرد .

بید چغندر قند یا لیتا پروانه کوچکی است با نام علمی wcellatella scrobipalpa از آفات خصوصی چغندر قند است لارو کامل این حشره از جوانه های مرکزی تغذیه می نماید مبارزه با این حشره عمدتاً با استفاده از سموم شیمیایی فسفره مانند گوزاتیون ، دیمکون انجام می شود .

از جنس آگروتیس Agrotis چند حشره با اسامی شب پره زمستانی Agrotis seaetum کرم آگرویتس A.ypsilon ، آگرویتس A.nigrum و شب پره آگرویتس A.pronuba به چغندر حمله می کنند این آفات به برگها ، دمبرگها و طوقه چغندر حمله می کند و موجب خشک شدن گیاه جوان می گردد مبارزه با حشرات جنس آگرویتس عمدتاً با استفاده از طعمه مسموم انجام می شود .

کک چغندر با نام علمی chaetocnema tibialis یکی از آفات مهم چغندر در ایران محسوب می شود . خسارت به چغندر توسط حشره کامل که سوسک کوچکی به طول 2 میلیمتر است می باشد کک به برگهای جوان حمله و آنها را مشبک می سازد . برای مبارزه می توان از سمهای فسفره استفاده نمود . مگس چغندر با نام علمی Pegomyia betae مگس کوچکی است بطول تقریباً 5 میلیمتر که لارو آن به چغندر آسیب می رسانند قسمتهای آلوده ماننده تاول باد می کند و زرد رنگ می شود که در نتیجه برگها خشک شده و از بین می رود مبارزه با این آفت از طریق سموم فسفره مانند دیازینون یا دیمتوات بصورت سمپاشی می باشد .

شته سیاه باقله با نام علمی Apbis fabae از افات عمومی محصولات زراعی است این شته بین 5/2 تا 3 ملیمتر طول داشته و به رنگ سیاه براق و گاهی تا سبز زیتونی دیده می شود این شته از شیره پرورده گیاه تغذیه و باعث پیچیدگی ، پژمردگی و زردی برها و حتی خشکیدن آنها می گردد با این آفت می توان با سموم متاسیستوکس ، دیمتوات و سوپر اسید مبارزه کرد .

بیماریهای مهم چغندرقند: بیماری سفیدک سطحی توسط قارچی بنام Erysiphe betae ایجاد و از مهمترین بیماریهای چغندر قند در ایران محسوب می شود علائم بیماری ابتدا بصورت ظهور پوشش گرد مانندی در سطح زیرین برگ است که در اثر توسعه بیماری به سطح فوقانی برگها نیز گسترش می یابد این پوشش سفید مدتی بعد تغییر رنگ داده و قهوه ای می گردد و در نتیجه برگها شادابی خود را از دست داده و زرد می شوند راه مبارزه استفاده از قارچ کشها مانند سموم گوگردی می باشد .

بیماری لکه گرد برگ چغندر یکی از بیماریهای مهم چغندر در نواحی گرم و مرطوب است که توسط قارچی بنام Cercospora beticola ایجاد می شود . علائم بیماری پیدایش لکه های گرد کوچکی به قطر 2 تا 5میلیمتر به رنگ خاکستری یا قهوه ای مایل به خاکستری با حاشیه قرمز متمایل به قهوه ای روی برگها می باشد .

کنترل بیماری با ضد عفونی بذر با فرمالین و سمپاشی مزرعه با ترکیبات مس مانند کوپر اویت انجام می شود . بیماری پوسیدگی ریشه چغندر قندر ظاهراً توسط قارچهای مختلفی تولید می شود این بیماری پس از تشکیل ریشه غده ای به چغندر حمله و موجب پوشیدگی ریشه در ناحیه طوقه می گردد . راه مبارزه با آن با انتخاب ارقام مقاوم و استفاه از قارچ کشها مانند تترا کلرو سوپرایکس و ریزکتول کمبی امکان دارد .

منداب
خصوصیات گیاهی: منداب بومی ایران که از بلوچستان تا نواحی اطراف دریای خزر یافت می شود از گونه Eruca sativa  می باشد . دو گو نه اس یکی B.napus یا کلزای معمولی و دیگری B. compestris .

منداب ریشه مستقیم و توسعه یافته ای دارد که به آن صفت مقاومت به خشکی می دهد .

گلهای سفید یا زرد منداب با گل آذین خوشه ای در انتهای ساقه ها مشاهده می شود . لقاح بصورت دگرگشنی انجام می گیرد . میوه منداب نیامی است .

سازگاری: منداب گیاهی است سرما دوست و بلند روز که همانند گندم دارای انواع پائیزه و بهاره است .

مقاومت منداب به خشکی تقریباً مشابه گندم بوده و تولید موفق آن در دیمکاری به حدود 400 میلی متر آب نیاز دارد . با اینحال به رطوبت زیاد خاک نیز سازگاری ندارد .

تولید منداب در اغلب خاکها با اسیدیته حدود خنثی امکان پذیر است . منداب شوری متوسط خاک را بخوبی تحمل می کند . بطور کلی ،‌قدرت تولیدی منداب در خاکهای فقیر بیش از غلات است .

تاریخ کاشت: منداب می تواند در حداقل حرارت 2 درجه سانتیگراد شروع به جوانه زدن نماید .

تاریخ کاشت منداب در کشت پائیزه کمی قبل از گندم است .

آفات و امراض: مبارزه با این حشره با یخ آب زمستانه برای از بین بردن تخمها در خاک و سمپاشی لاروها و حشرات بالغ با سموم فسفره یا کار با ماتها می باشد .

برداشت: برداشت زمانی است که نیامها برنگ قهوه ای متمایل شده باشد .

موارد استفاده: روغن بعضی از انواع منداب دارای مقدار قابل توجهی ماده سمی اسید اروسیک است.

ذرت

ذرت

ذرت از محصولات مهمی است که به عنوان غذای انسان و دام مطرح است . لذا نه تنها کمیت بلکه کیفیت آن نیز از اهمیت فوق العاده ای برخوردار است .

 تاثیر عناصر مختلف بر ذرت و علائم کمبود آنها .

 ازت (N) : باعث افزایش مقدار پروتئین دانه ، رشد اندامهای هوایی ، و همچنین باعث افزایش عملکرد می شود . در صورت کمبود برگهای پیر از قسمت نوک شروع به زرد شدن کرده و در امتداد رگبرگ میانی به شکل V پیش می رود ( شکل 1) .

 فسفر (p) : به زود رسی ذرت کمک می کند . در نتیجه باعث می شود که گیاه از تنش رطوبتی و گرمایی ، که در مرحله گرده افشانی صورت می گیرد ، اسیب نبیند و اگر گیاه دچار کمبود شود برگها سبز تیره مایل به بنفش شده ، خوشه ها کوچک می شوند و دانه ها نامنظم می رسند .

 پتاسیم (k) باعث افزایش طول دوره پر شدن دانه می شود و به رسیدگی یکنواخت و افزایش تعداد دانه در خوشه کمک کرده و ورس را کاهش می دهد ، در صورت کمبود پتاسیم برگها نسبتاً دراز و چروکیده شده و خطوط زرد طولی زیر برگ ظاهر می شود . حاشیه برگها سوخته و قهوه ای شده ، خوشه ها کوچک باقی مانده و دانه تشکیل نمی شود .

روی (zn) :‌به افزایش ماده خشک گیاه کمک نموده و اگر گیاه دچار کمبود شود نوارهای کلروز روی برگ ایجاد شده و برگها پیچ خورده می شوند .

 بر (B) به تشکیل دانه گرده کمک کرده و در ساخت دیواره سلولی نقش مهمی ایفاء می کند . در صورت کمبود ، رشد گیاه کاهش یافته ، کوتولگی بوجود آمده و میزان تولید دانه کم می شود .

مس (cu) : در تشکیل لیگنین و ایجاد دیواره سلولی قوی گیاه کمک می کند و مقاومت گیاه را در مقابل پژمردگی کاهش افزایش می دهد . در صورت کمبود مس ، رشد گیاه کاهش یافته ، برگها زرد و پژمرده می شوند .